Creatividad y Design Thinking en los TFG de un Grado en Comunicación Audiovisual
PDF

Palabras clave

emprendizaje
innovación
creatividad
Design Thinking
TFG entrepreneurship
innovation
creativity
Design Thinking
Final Degree Project

Cómo citar

Flores Puga, B., Zuberogoitia Espilla, A. ., Belategi Unzueta, O. ., & Egaña Osa, T. . (2022). Creatividad y Design Thinking en los TFG de un Grado en Comunicación Audiovisual . COMUNICACIÓN. Revista Internacional De Comunicación Audiovisual, Publicidad Y Estudios Culturales, 1(16), 1–18. https://doi.org/10.12795/comunicacion.2018.v01i16.01

Resumen

Son cada vez más los autores que recomiendan la inserción del emprendizaje, la innovación y la creatividad en los currículos de los grados en Comunicación. Este artículo describe cómo se ha desarrollado una de estas tres dimensiones (la creatividad) a través del Design Thinking en los Trabajos de Fin de Grado (TFG) de un Grado en Comunicación Audiovisual. Se basa para ello en los testimonios de los tutores (tanto los tutores académicos como aquellos de entidades externas) y en las percepciones de los propios estudiantes. El refuerzo del enfoque multidisciplinar de los proyectos y el fomento de la motivación del alumnado se presentan como los retos más inmediatos.

https://doi.org/10.12795/comunicacion.2018.v01i16.01
PDF

Citas

ALVAREZ NOBELL, Alejandro y VADILLO BENGOA, Nerea (2013): “Innovación en la enseñanza de posgrado en comunicación: el aprendizaje-servicio como estrategia pedagógica”, en Historia y Comunicación Social, nº 18, pp. 263-277.

ANECA (2005): Libro blanco. Títulos de Grado en Comunicación. Disponible en Internet (14.7.2017): http://www.aneca.es/var/media/150336/libroblanco_comunicacion_def.pdf

BARRIENTOS, José (2016): “La experiencia ‘Trabajo de Fin de Grado’. Urgencias y requerimientos”, en BARRIOS, Manuel y BARRIENTOS, José (Eds.). El Trabajo de Fin de Grado. Teorías y Prácticas. Madrid, Visión Libros, pp.7-17.

BARRIOS, Manuel (2016): “Filosofía e innovación docente en Trabajos de Fin de Grado”, en BARRIOS, Manuel y BARRIENTOS, José (Eds.). El Trabajo de Fin de Grado. Teorías y Prácticas. Madrid, Visión Libros, pp.7-17

BATTANER MORO, Elena, GONZÁLEZ CHAMORRO, Carmen & SÁNCHEZ

BARRIOS, José Luis (2016): “El Trabajo de Fin de Grado (TFG) en las universidades españolas. Análisis y discusión desde las defensorías

universitarias”, en Revista Universidad, ética y derechos, nº 1, pp. 43-79.

BROWN, Tim (2009). Change by Design: How Design Thinking Transforms Organizations and Inspires Innovation. New York, Harper Collins.

BUXTON, Bill (2010). Sketching user experiences: getting the design right and the right design. San Francisco, Morgan Kaufmann.

CARROLL, Maureen, GOLDMAN, Shelley, BRITOS, Leticia, KOH, Jaime, ROYALTY,

Adam & HORNSTEIN, Michael (2010): “Destination, imagination and the fires within: Design thinking in a middle school classroom”, en International Journal of Art & Design Education nº 29 (1), pp. 37-53.

COMISIÓN EUROPEA (2012): El Espacio Europeo de Educación Superior en 2012: Informe sobre la Implantación del proceso de Bolonia. Disponible en Internet (17.5.2017): http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/thematic_reports/138ES_HI.pdf

COMISIÓN EUROPEA (2011): Estado de la Unión por la innovación 2011. Informe de la Comisión al Parlamento Europeo, al Consejo, al Comité Económico y Social Europeo y al Comité de las Regiones. Disponible en Internet (17.5.2017): http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0849:FIN:es:PDF

CRAFT, Anna (2005). Creativity in schools: Tensions and dilemmas. Abingdon, Routledge.

CROSS, Nigel (2011). Design thinking: Understanding how designers think and work. Oxford, Berg.

CSIKSZENTMIHALYI, Mihaly (2006). “Foreword: developing creativity”, en

JACKSON, Norman, OLIVER, Martin, SHAW, Malcolm y WISDOM, James (Eds.), Developing creativity in higher education: An imaginative curriculum. London and New York, Routledge, pp. xviii-xx.

DA CUNHA, Iria (2016): El Trabajo de Fin de Grado y de Máster. Redacción, defensa y publicación. Barcelona, UOC.

DELGADO, Ana María (coord.) (2005): Competencias y diseño de la evaluación continua y final en el Espacio Europeo de Educación Superior [EA Project 2005-0054]. Madrid, Ministerio de Educación y Ciencia.

DE MIGUEL, Mario (dir.) (2004): Adaptación de los planes de estudio al proceso de convergencia europea [EA Project 2004-0024]. Madrid, Ministerio de Educación y Ciencia.

DE MIGUEL, Mario (dir.) (2005): Modalidades de enseñanza centradas en el desarrollo de competencias. Orientaciones para promover el cambio metodológico en el espacio Europeo de Educación Superior [EA Project 20050118]. Madrid, Ministerio de Educación y Ciencia.

FELDMAN, David H. (1999). “The development of creativity”, en STERNBERG, Robert J. (Ed.), Handbook of Creativity. Cambridge, Cambridge University Press, pp. 169-187.

FERRARI, Anusca, CACHIA, Romina & PUNIE, Yves (2009): Innovation and creativity in education and training in the EU member states: Fostering creative learning and supporting innovative teaching. Literature review on Innovation and Creativity in E&T in the EU Member States (ICEAC). JRC Technical Notes. Luxembourg, European Commission. Disponible en Internet (17.5.2017): http://ftp.jrc.es/EURdoc/JRC52374_TN.pdf

FERRER, Virginia, CARMONA, Moisés & SORIA, Vanessa (2013): “El TFG: miradas y retos”, en FERRER, Virginia, CARMONA, Moisés y SORIA, Vanessa (Eds.): El Trabajo de Fin de Grado. Guía para estudiantes, docentes y agentes colaboradores. Madrid, McGraw-Hill/Interamericana de España, pp. 1-39.

FERRER, Virginia, PADRÓS, María, FOLGUEIRAS, Pilar, CARMONA, Moisés & BARTOLOMÉ, Antonio (2013): “¿Cómo enseñar el TFG?”, en FERRER, Virginia, CARMONA, Moisés y SORIA, Vanessa (Eds.): El Trabajo de fin de Grado. Guía para estudiantes, docentes y agentes colaboradores. Madrid, McGraw-Hill/Interamericana de España, pp. 41-93.

FLORES, Beñat, EGAÑA, Txema & ZUBEROGOITIA, Aitor (2016): “Relationships between student interdisciplinary teams and their media industry liaisons: design thinking methodology in a university laboratory”, en SINGLA, Carles,

DA ROCHA, Irene y RAMÓN, Xavier (Eds.): Shaping the Future of News Media. Barcelona, Integrated Journalism in Europe, European Commission, pp. 259-280.

GAUNTLETT, David (2015): Making Media Studies: The Creativity Turn in Media and Communications Studies. New York, Peter Lang.

GESTWICKI, Paul y MCNELY, Brian (2012): “A case study of a five-step design thinking process in educational museum game design”. Proceedings of Meaningful Play. Disponible en Internet (17.5.2017): http://meaningfulplay.msu.edu/proceedings2012/mp2012_submission_37.pdf

IDEO (2012). Design Thinking for Educators. Disponible en Internet (2.4.2018): https://www.ideo.com/post/design-thinking-for-educators

JACKSON, Norman (2006). “Imagining a different world”, en JACKSON, Norman, OLIVER, Martin, SHAW, Malcolm y WISDOM, James (Eds.), Developing creativity in higher education: An imaginative curriculum. London and New York, Routledge, pp. 1-9.

JAMES, Alison (2016). “Play and 3d enquiry for stimulating creative learning”, en

WATTS, Linda S. y BLESSINGER, Patrick (Eds.), Creative Learning in Higher Education: International Perspectives and Approaches. New York, Routledge, pp. 118-139.

KELLEY, David & KELLEY, Tom (2013). Creative confidence: Unleashing the creative potential within us all. New York, Crown Pub.

KELLEY, Thomas (2002). The Art of Innovation. Profile Business.

LEMONS, Gay (2011). “Diverse perspectives of creativity testing: Controversial issues when used for inclusion into gifted programs”. Journal for the Education of the Gifted, 34(5), 742-772.

LUCAS, Bill, CLAXTON, Guy & SPENCER, Ellen (2012). “Progression in creativity: Developing new forms of assessment”. Background paper for OECD conference “Educating for innovative societies”, 1–27. Center for Real World Learning. The University of Winchester.

LUGMAYR, Artur, STOCKLEBEN, Bjoern, ZOU, Yaning, ANZENHOFER, Sonja & JALONEN, Mika (2014): “Applying ‘Design Thinking’ in the context of media management education”, en Multimedia tools and applications, 71 (1), pp. 119-157.

MARIN-CASANOVA, José Antonio (2016): “Innovación y continuidad. Prolegómenos a la oportunidad de los trabajos académicos finales en Humanidades”, en BARRIOS, Manuel y BARRIENTOS, José (Eds.). El Trabajo de Fin de Grado. Teorías y Prácticas. Madrid, Visión Libros, pp.29-58.

MEINEL, Cristoph & LEIFER, Larry (2010). Design thinking research. Design thinking: understand–improve–apply. Springer, Heidelberg.

MULLET, Dianna R. et al. (2016). "Examining teacher perceptions of creativity: A systematic review of the literature." Thinking Skills and Creativity, 21, pp. 9-30.

PEÑA FERNANDEZ, Simón, LAZKANO ARRILLAGA, Iñaki & PEREZ DASILVA, Jesús A. (2016): “Hedabideak eta ekintzailetza unibertsitate ikasketetan”, en Mediatika nº 15, pp. 213-224.

PLATTNER, Hasso (2010). “Bootcamp bootleg”. Design School Stanford, Palo Alto.

RAUTH, Ingo, KÖPPEN, Eva, JOBST, Birgit & MEINEL, Christoph (2010): “Design thinking: an educational model towards creative confidence”. First International Conference on Design Creativity, ICDC 2010. 29 November - 1 December 2010, Kobe, Japan. Disponible en Internet (17.5.2017): https://www.designsociety.org/publication/30267/design_thinking_an_educational_model_towards_creative_confidence

RAZZOUK, Rim & SHUTE, Valerie (2012). “What Is Design Thinking and Why Is It Important?”, en Review of Educational Research nº 82 (3), pp. 330-348.

RHODES, Mel. (1961). “An analysis of creativity”. The Phi Delta Kappan nº 42(7), 305-310.

RODRÍGUEZ TRUJILLO, Nacarid (2000). “Los tres paradigmas de la Investigación en Educación”. Universidad Central de Venezuela. Disponible en Internet (2.4.2018): http://saber.ucv.ve/jspui/handle/123456789/9671

SANCHEZ ASIN, Antonio, OLMOS RUEDA, Patricia, TORRADO FONSECA, Mercedes & GARCÍA LOPEZ, Juan (2016): Trabajos de Fin de Grado y de Postgrado. Guía práctica para su elaboración. Málaga, Ediciones Aljibe.

SIMONTON, Dean Keith (2008). “Creativity and genius”. In O. P. John, R. W. Robins, & L. A. Pervin (Eds.), Handbook of personality: Theory and research. New York, Guilford Press, pp. 679-698.

SORIA, Vanessa, BARTOLOMÉ Antonio & FREIXA, Montse (2013): “El TFG y la participación de los agentes colaboradores”, en FERRER, Virginia, CARMONA, Moisés y SORIA, Vanessa (Eds.): El Trabajo de fin de Grado. Guía para estudiantes, docentes y agentes colaboradores. Madrid, McGrawHill/Interamericana de España, 133-152.

SOROA, Goretti, ARITZETA, Aitor, & BALLUERKA, Nekane (2013). “Sormenaren lau alderdien berrikuspen teorikoa: prozesua, produktua, pertsona eta testuingurua”. Uztaro: giza eta gizarte-zientzien aldizkaria, nº 85, pp. 99-117.

STEINBECK, Reinhold (2011): “El ‘design thinking’ como estrategia de creatividad en la distancia”, en Comunicar nº37, pp. 27-34.

VON THIENEN, Julia, NOWESKI, Christine, RAUTH, Ingo, MEINEL, Christoph, & LANG, Sabine. (2012). If you want to know who you are, tell me where you are: The importance of places. En PLATTNER, Hasso, MEINEL, Christoph, LEIFER, Larry (Eds.), Design Thinking Research. Berlin, Springer, pp. 53-73.

WARD, Thomas B., SMITH, Steven M., & FINKE, Ronald A. (1999). “Creative Cognition”, en STERNBERG, Robert J. (Ed.), Handbook of Creativity. Cambridge, Cambridge University Press, pp. 189-212.

WATTS, Linda S. & BLESSINGER, Patrick (2016). “The future of creative learning”, en WATTS, Linda S. y BLESSINGER, Patrick (Eds.), Creative Learning in Higher Education: International Perspectives and Approaches. New York, Routledge, pp. 213-230.

ZUBEROGOITIA, Aitor, ARANA, Goio & EGAÑA, Txema (2014): “Innovation and creativity and the Spanish White Paper on Communication Degrees: adapting universities to a changing media landscape”, en Comunicación nº 12, pp. 114-130.

Creative Commons License

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial-CompartirIgual 4.0.

Derechos de autor 2018 Beñat Flores Puga, Aitor Zuberogoitia Espilla, Onintza Belategi Unzueta, Txema Egaña Osa

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Métricas

Cargando métricas ...